96. Dùng chó bắt chuột

Nước Tề có người xem tướng chó giỏi. Nhà láng giềng nhờ mua một con chó hay để bắt chuột. Một năm trời anh ta mới mua được, bảo nhà láng giềng:

-Con chó này tốt đấy.

Nhà láng giềng nuôi con chó mấy năm mà không thấy nó bắt chuột, mới nói chuyện với anh ta. Anh bảo:

-Con chó tốt lằm đấy. Nhưng cái chí nó chăm bắt hươu, nai, cầy, cáo, chớ không muốn bắt chuột. Bây giờ muốn cho nó bắt chuột thì phải cùm chân sau nó lại .

Nhà láng giềng làm theo như thế, quả sau con chó hay bắt chuột.

Lã Thị Xuân Thu

Lời Bàn:

Con chó trước không bắt chuột, là vì nó có tài bắt những hươu, nai, không thèm bắt chuột; sau nó bắt chuột, là vì người ta đã cùm chần, hãm cái tài nó lại không cho chạy nhanh quá. Cốt ý bài ngụ ngôn này nói kẻ có đại tài, mà đem dùng vào việc nhỏ, thì không được việc. Muốn cho được việc, thì người dùng tất phải biết hạn chế cái tài ấy lại. Nên người có tài mà làm được việc hay không được việc, là cốt ở người biết dùng hay không biết dùng mà thôi. Nhưng muốn cho người có tài to làm việc nhỏ, mà phải làm cho mất cái tài to đi đã, thì chẳng đáng tiếc cho người có tài mà chẳng gặp được tri kỷ lắm ru.

( Source : Cổ học tinh hoa - Nguyễn Văn Ngọc - Trần Lê Nhân )

Mục lục