99. Đầy thì đổ

Đức Khổng Tử vào xem miếu Hoàn Công nước Lỗ, có một cái lọ đứng nghiêng, bèn hỏi người coi miếu. Người ấy nói rằng:

-Đó là một vật quý của nhà vua thường để bên chỗ ngồi chơi để làm gương.

Khổng Tử nói:

-Ta nghe nhà vua có vật quý để làm gương, vật đó bỏ không thì đứng nghiêng, đổ nước vừa vặn thì đứng ngay, mà đầy quá thì lại đổ, có lẽ là vật này chăng.

Ngài bèn sai học trò đổ nước vào, quả nhiên nước đổ vừa, thì lọ đứng ngay; nước đỗ đầy thì lọ đổ; bỏ không thì lọ lại đứng nghiêng. Ngài chép miệng than rằng:

-Hỡi ơi ! ở đời chẳng cái gì đầy mà không đổ?.

Thầy Tăng Tử nói:

-Dám hỏi có cách gì giữ cho đầy mà không đỗ không ?

Khổng Tử nói:

-Thông minh thánh trí nên giữ bằng cách ngu độn, công lao to hơn thiên hạ nên giữ bằng cách khiêm cung, sức khỏe hơn đời nên giữ bằng cách nhút nhát, giàu có bốn bể nên giữ bằng thói nhún nhường. Đó là cách đổ bớt đi để giữ cho khỏi quá đầy mà đổ

Tuân Tử

Lời Bàn:

Mặt trời đứng bóng rồi xế, mặt trăng tròn rồi khuyết; nhân sự cũng vậy, thăng rồi trầm, thịnh rồi suy, đó là luật tự nhiên khó mà tránh khỏi. Tuy vậy cứ theo lời dạy của Khổng Tử đây thì cũng có cách giữ được lâu dài mà không suy đỗ. Cách ấy là "Hữu nhược vô, thực nhược hư", nghĩa là có mà như không đầy đặc mà như trống rỗng.

( Source : Cổ học tinh hoa - Nguyễn Văn Ngọc - Trần Lê Nhân )

Mục lục