Đạo Đức Kinh - Thiên Hạ 39

LÃO TỬ ĐẠO ĐỨC KINH

CHƯƠNG BA MƯƠI CHÍN

昔 之得一者: 天得一以清,　地得一以寧, 神得一以靈,　谷得一以盈, 萬物得一以生,　侯王得一以為天下貞, 其致之。 天無以清將恐裂,　地無以寧將恐廢, 神無以靈將恐歇,　谷無以盈將恐竭, 萬物無以生將恐滅,　侯王無以正將恐蹶,故貴以賤為本,　高以下為基, 是以侯王自稱孤,　寡,　不穀, 此非以賤為本邪,　非乎, 故致譽無譽, 不欲琭琭如玉,　珞珞如石.

PINYIN

xí zhī dé yī zhě: tiān dé yī yǐ qīng,　dì dé yī yǐ zhù, shén dé yī yǐ líng,　gǔ dé yī yǐ yíng, wànwù dé yī yǐ shēng,　hóu wáng dé yī yǐwèi tiānxià zhēn, qí zhì zhī。 tiān wú yǐ qīng jiāng kǒng liè,　dì wú yǐ zhù jiāng kǒng fèi, shén wú yǐ líng jiāng kǒng xiē,　gǔ wú yǐ yíng jiāng kǒng jié, wànwù wú yǐ shēng jiāng kǒng miè,　hóu wáng wú yǐ zhèng jiāng kǒng jué,gù guì yǐ jiàn wèi běn,　gāo yǐ xià wèi jī, shì yǐ hóu wáng zì chēng gū,　guǎ,　bù gǔ, cǐ fēi yǐ jiàn wèi běn xié,　fēi hū, gù zhì yù wú yù, bù yù lù lù rú yù,　luo luo rú shí.

PHIÊN ÂM

Tích chi đắc nhất giả : thiên đắc nhất dĩ thanh , địa đắc nhất dĩ ninh , thần đắc nhất dĩ linh , cốc đắc nhất dĩ doanh , vạn vật đắc nhất dĩ sinh , hầu vương đắc nhất dĩ vi thiên hạ trinh , kì trí chi 。Vị thiên vô dĩ thanh tương khủng liệt , địa vô dĩ ninh tương khủng phế , thần vô dĩ linh tương khủng hiết , cốc vô dĩ doanh tương khủng kiệt , vạn vật vô dĩ sinh tương khủng diệt ,　 hầu vương vô dĩ chánh tương khủng quyết 。Cố quý dĩ tiện vi bản , cao dĩ hạ vi cơ , thị dĩ hầu vương tự xưng (vị) cô , quả , bất cốc 。 Thử phi dĩ tiện vi bản dả , phi hồ? cố trí dự vô dự , bất dục lục lục như ngọc , lạc lạc như thạch .

ANH NGỮ

Oneness
The ancients attained oneness.
Heaven attained oneness and became clear.
Earth attained oneness and became stable.
Spirits attained oneness and became divine.
The valleys attained oneness and became fertile.
Creatures attained oneness and lived and grew.
Kings and nobles attained oneness and became leaders.
What made them so is oneness.

Without clarity, heaven would crack.
Without stability, the earth would quake.
Without divinity, spirits would dissipate.
Without fertility, the valleys would be barren.
Without life and growth, creatures would die off.
Without leadership, kings and nobles would fall.
Therefore humility is the basis for nobility,
and the low is the basis for the high.
Thus kings and nobles call themselves
orphans, lonely, and unworthy.
Do they not depend upon the common people for support?
Dismantle the parts of a chariot, and there is no chariot.
Rather than tinkle like jade, rumble like rocks.

-Translated by Sanderson Beck, Terebess Asia Online

DỊCH NGHĨA

Đây là những vật xưa kia được đạo: trời được đạo mà trong, đất được đạo mà yên, thần được đạo mà linh, khe ngòi được đạo mà đầy, vạn vật được đạo mà sinh, vua chúa được đạo mà làm chuẩn tắc cho thiên hạ. Những cái đó đều nhờ đạo mà được vậy.
Nếu trời không trong thì sẽ vỡ, đất không yên thì sẽ lở, thần không linh sẽ tan mất, khe ngòi không đầy thì sẽ cạn, vạn vật không sinh thì sẽ diệt, vua chúa không cao quý thì sẽ mất ngôi
Sang lấy hèn làm gốc, cao lấy thấp làm nền. Cho nên vua chúa mới tự xưng là “côi cút” (cô), “ít đức” (quả), “không tốt” (bất cốc) [đều là những lời khiêm tốn]. Như vậy, chẳng phải là lấy hèn làm gốc đấy ư? Không phải vậy chăng? Cho nên không được khen tức là được lời khen cao quý nhất.
Không muốn được quý như ngọc, bị khi như sỏi.

LỜI BÀN

Chữ nhất “một” trong câu đầu cũng là chữ nhất trong: “thánh nhân bão nhất”, , trỏ đạo.
Ba chữ “kỳ trí chi” ở cuối đoạn đầu, có người ngỡ là lời chú thích của người sau.
Hai chữ “bất cốc” trong đoạn cuối, có người dịch là “không đáng ăn”. Từ Hải không có nghĩa đó.
Câu cuối, hai chữ “lục lục”, và 2 chữ “lạc lạc” có người hiểu là đẹp đẽ, hoặc ít; và xấu xí hoặc nhiều. Đại khái cũng là cái nghĩa đáng quý, đáng khinh.
Câu đó có người dịch là: Không muốn được quý như ngọc mà muốn bị khinh như sỏi, lấy lẽ rằng như vậy hợp với ý: “sang lấy hèn làm gốc” ở trên. Dịch như chúng tôi thì có nghĩa là không muốn được người ta khen mà cũng không bị người ta chê.

Nguyễn Hiến Lê dịch và chú giải

TỪ NGỮ

tự xưng 自称【zìchēng】 call oneself; claim to be; profess.
 (Source : Hoasontrang)

Mục lục