Đạo Đức Kinh - Thiên Thượng 25

LÃO TỬ ĐẠO ĐỨC KINH

CHƯƠNG HAI MƯƠI LĂM

有物混成，先天地生。寂兮寥兮，獨立而不改，周行而不殆，可以為天地母。吾不知其名，字之曰道，強為之名曰大。大曰逝，逝曰遠，遠曰反。故道大，天大，地大，人亦大。域中有四大，而人居其一焉。人法地，地法天，天法道，道法自然。

PINYIN

yǒu wù hǔnchéng，xiān tiān dì shēng。jì xī liáo xī，dúlì ér bù gǎi，zhōu xíng ér bù dài，kěyǐ wèi tiāndì mǔ。wú bù zhī qí míng，zì zhī yuē dào，qiáng wèi zhī míng yuē dà。dà yuē shì，shì yuē yuǎn，yuǎn yuē fǎn。gù dào dà，tiān dà，dì dà，rén yì dà。yù zhōng yǒu sì dà，ér rén jū qí yī yān。rén fǎ dì，dì fǎ tiān，tiān fǎ dào，dào fǎ zìrán。

PHIÊN ÂM

Hữu vật hỗn thành , tiên thiên địa sinh . Tịch hề liêu hề , độc lập nhi bất cải , chu hành nhi bất đãi , khả dĩ vi thiên địa mẫu . Ngô bất tri kì danh , tự chi viết đạo , cưỡng vị chi danh viết đại . Đại viết thệ , thệ viết viễn , viễn viết phản . Cố đạo đại , thiên đại , địa đại , nhân diệc đại . Vực trung hữu tứ đại , nhi nhân cư kì nhất yên . Nhân pháp địa , địa pháp thiên , thiên pháp đạo , đạo pháp tự nhiên .

ANH NGỮ

There is something that is perfect in its disorder…
There is something that is perfect in its disorder
Which is born before Heaven and Earth.
So silent and desolate! It establishes itself without renewal.
Functions universally without lapse.
We can regard it as the Mother of Everything.
I don’t know its name.
Hence, when forced to name it, I call it “Way.”
When forced to categorize it, I call it “great.”
Greatness entails transcendence.
Transcendence entails going-far.
Going-far entails return.
Hence, the Way is great, Heaven is great, the Earth is great
And the human is also great.
Within our realm there are four greatnesses and the human being is one of them.
Human beings follow the Earth.
Earth follows Heaven
Heaven follows the Way
The Way follows the way things are.

-Translated by Charles Muller, Tōyō Gakuen University

DỊCH NGHĨA

Có một vật hôn độn mà thành trước cả trời đất. Nó yên lặng (vô thanh) trống không (vô hình), đứng một mình mà không thay đổi (vĩnh viễn bất biến), vận hành khắp vũ trụ mà không ngừng, có thể coi nó là mẹ của vạn vật trong thiên hạ. Ta không biết nó là gì, tạm đặt tên nó là đạo, miễn cưỡng gọi nó là lớn (vô cùng).
Lớn (vô cùng) thì lưu hành (không ngừng), lưu hành (không ngừng) thì đi xa, đi xa thì trở về (qui căn). Cho nên đạo lớn, trời lớn, đất lớn, người cũng lớn. Trong vũ trụ có bốn cái lớn mà người là một. Người bắt chước đất, đất bắt chước trời, trời bắt chước đạo, đạo bắt chước tự nhiên.

LỜI BÀN

Cuối đoạn đầu, “tự chi viết đạo”, “danh chi viết đại”, có người dịch “đặt tên tự là đạo”, “gọi tên là lớn”. Dư Bồi Lâm bảo chữ danh ở đây có nghĩa là “hình dung”, như chữ dung trong “cưỡng vị chi dung” ở {{post id=”thien-th%c6%b0%e1%bb%a3ng-15″ text=”chương 15″}}; vậy nên dịch là “miễn cưỡng tả nó là lớn“.
Đoạn sau, ba chữ “nhân diệc đại“, bản cổ nhất chép là “vương (vua) diệc đại”, nhưng dù vương hay nhân, nghĩa cũng không khác: vua là chúa của loài người, đại biểu cho loài người, vậy vua lớn, tức là loài người lớn. Phó Dịch sửa lại nhân cho hợp với câu sau: “nhân pháp địa, địa pháp thiên…”
Câu cuối “đạo pháp tự nhiên“, chúng tôi dịch sát là: đạo bắt chước tự nhiên, nhưng phải hiểu: đạo tức là tự nhiên, đạo với tự niên là một, vì ngoài đạo ra không có gì khác nữa.
Chương này diễn lại vài ý trong các {{post id=”spring-essence” text=”chương 1″}}, {{post id=”thien-th%c6%b0%e1%bb%a3ng-14″ text=”chương 14″}}, {{post id=”thien-th%c6%b0%e1%bb%a3ng-16″ text=”chương 16″}} và thêm ý này: đạo là tự nhiên.

Nguyễn Hiến Lê dịch và chú giải

TỪ NGỮ

混成 hỗn thành 【hùnchéng】 mix/blend together
自 tự [zì] (自己 zìjǐ) self; from, since; 自然 【zìrán】tự nhiên,  nature
独立[獨-] 【dúlì】 v. đứng một mình, stand alone ◆n. độc lập, independence
可以 khã dĩ 【kěyǐ】 aux. có thể, can; may
[Hoa Sơn bổ sung phần từ ngữ]

(Source : Hoasontrang)

Mục lục