Đạo Đức Kinh - Thiên Thượng 29

LÃO TỬ ĐẠO ĐỨC KINH

CHƯƠNG HAI MƯƠI CHÍN

將欲取天下而為之，吾見其不得已。天下神器，不可為也，不可執也。為者敗之，執者失之。故，物，或行或隨，或噓或吹，或強或羸，或載或隳。是以聖人去甚，去奢，去泰。

PINYIN

jiāng yù qū tiānxià ér wèizhī，wú jiàn qí bùdéyǐ。tiānxià shénqì，bùkě wèi yě，bùkě zhí yě。wèi zhě bài zhī，zhí zhě shī zhī。gù wù，huo xíng huo suí，huo xū huo chuī，huo qiáng huo léi，huo zài huo huī。shìyǐ shèngrén qù shén，qù shē，qù tài。

PHIÊN ÂM

Tương dục thủ thiên hạ nhi vi chi ,ngô kiến kì bất đắc dĩ .  Thiên hạ thần khí ,bất khả vi dã, bất khả chấp dã .  Vi giả bại chi ,chấp giả thất chi .  Cố vật ,hoặc hành hoặc tuỳ ,hoặc hư hoặc xuy ,hoặc cường hoặc lụy ,hoặc tải hoặc huy .  Thị dĩ thánh nhân khứ thậm ,khứ xa ,khứ thái .

ANH NGỮ

If you want to grab the world and run it…
If you want to grab the world and run it
I can see that you will not succeed.
The world is a spiritual vessel, which can’t be controlled.
Manipulators mess things up.
Grabbers lose it. Therefore:
Sometimes you lead
Sometimes you follow
Sometimes you are stifled
Sometimes you breathe easy
Sometimes you are strong
Sometimes you are weak
Sometimes you destroy
And sometimes you are destroyed.
Hence, the sage shuns excess
Shuns grandiosity
Shuns arrogance.

-Translated by Charles Muller, Tōyō Gakuen University

DỊCH NGHĨA

Muốn trị thiên hạ mà hữu vi thì ta biết là không thể được rồi. Thiên hạ là một đồ vật thần diệu, không thể hữu vi, không thể cố chấp được. Hữu vi thì làm cho thiên hạ hỏng, cố chấp thì mất thiên hạ.
Cho nên, sinh vật (người) hoặc đi trước (tích cực) hoặc đi theo (tiêu cực), hoặc hà hơi (cho ấm) hoặc thở (cho nguội), hoặc mạnh hoặc yếu, hoặc an hoặc nguy. Cho nên thánh nhân bỏ những cái gì thái quá.

LỜI BÀN

Câu đầu, chữ “thủ” có nghĩa là trị, như trong câu: “Thủ thiên hạ thường dĩ vô sự (trị thiên hạ nên dùng chính sách vô vi) ở chương 48. Chữ “vi” cũng trong câu đó, nhiều người dịch là làm theo ý mình, không thuận theo tự nhiên. Chúng tôi dịch là hữu vi cho rõ nghĩa hơn.
Câu nhì, bản của Vương Bật là “tỏa” (bẻ gãy), bản của Hà Thượng Công là “tải”; chữ “huy” dùng như chữ “trụy”. “Tải” là ngồi xe (được xe chở đi), trụy là té; nghĩa bóng là an và nguy.
Đại ý của chương này cũng là trị dân nên vô vi tránh cực đoan mà cứ thuận theo tự nhiên, vì người và việc đời đổi thay vô định, không thể làm theo ý riêng của ta được

Nguyễn Hiến Lê dịch và chú giải

TỪ  NGỮ

为之[為-] 【wèizhī】 vi chi, for it, chữ 而為之 charles muller dịch là and run it, cũng có thể nói là and improve it…mà làm cho nó tốt hơn.  Nguyễn Hiến Lê dịch “mà hữu vi” thì thật là hay.

不得已 【bùdéyǐ 】 bất đắc dĩ, have no alternative, have (no choice but) to

神器 【shénqì】 thần khí, the throne; imperial power, uy nghi, oai vệ, đường bệ; lộng lẫy, tráng lệ, nguy nga

不可 【bùkě】 bất khả, cannot; should/must not, không thể

是以 【shìyǐ】 thị dĩ,  therefore; hence，cũng đồng nghĩa như 故

(Source : Hoasontrang)

Mục lục