Đạo Đức Kinh - Thiên Thượng 32

LÃO TỬ ĐẠO ĐỨC KINH

CHƯƠNG BA MƯƠI HAI

道常無名。朴，雖小，天下莫能臣。王侯若能守之，萬物將自賓。天地相合，以降甘露，民莫之令而自均。始制有名，名亦既有，夫亦將知止。知所止可以不殆。譬道之在天下，猶川谷之於江海。

PINYIN

dào cháng wúmíng。pǔ， suī xiǎo，tiānxià mò néng chén。wáng-hóu ruò néng shǒu zhī，wànwù jiāng zì bīn。tiān dì xiāng hé，yǐ jiàng gānlù，mín mo zhī lìng ér zì jūn。shǐ zhì yǒumíng，míng yì jì yǒu，fū yì jiāng zhī zhǐ。zhī suǒ zhǐ kěyǐ bù dài。pì dào zhī zài tiān xià，yóu chuān gǔ zhī yú jiāng hǎi。

PHIÊN ÂM

Đạo thường vô danh 。phác， tuy tiểu ，thiên hạ mạc năng thần 。Vương Hầu nhược năng thủ chi ，vạn vật tương tự tân 。Thiên địa tương hợp ，dĩ giáng cam lộ ，dân mạc chi linh nhi tự quân 。 Thủy chế hữu danh ，danh diệc kí hữu ，phù diệc tương tri chỉ 。Tri sở chỉ khả dĩ bất đãi 。 Thí đạo chi tại thiên hạ ， do xuyên cố chi dữ giang hải 。

ANH NGỮ

The Way is always nameless…
Sharp The Way is always nameless.
And even though a sapling might be small
No one can make it be his subject.
If rulers could embody this principle
The myriad things would follow on their own.
Heaven and Earth would be in perfect accord
And rain sweet dew.
People, unable to deal with It on its own terms
Make adjustments;
And so you have the beginning of division into names.
Since there are already plenty of names
You should know where to stop.
Knowing where to stop, you can avoid danger.
The Way’s existence in the world
Is like valley streams running into the rivers and seas.

-Translated by Charles Muller, Tōyō Gakuen University

DỊCH NGHĨA

Đạo vĩnh viễn không có tên, chất phác, tuy ẩn vi mà thiên hạ không ai coi thường nó được [coi nó như bề tôi được]. Các bậc Vương Hầu biết giữ nó, thì vạn vật sẽ tự động qui phục.
Trời đất hòa hợp với nhau cho móc ngọt rơi xuống, nhân dân không ra lệnh cho móc ngọt mà tự nó điều hòa.
Đạo sáng tạo vật rồi vạn vật mới có danh phận. Khi đã có danh phận rồi thì nên biết ngừng lại; vì biết ngừng lại cho nên mới không nguy.
Đạo đối với thiên hạ cũng giống như sông biển đối với suối khe.

LỜI BÀN

Câu đầu còn hai cách chấm nữa: 1- Đạo thường vô danh phác; 2- Đạo thường vô danh, phác tuy tiểu.

Cách 1 không ổn vì cho “vô danh phác” đi liền thì không ứng với “thủy chế hữu danh” ở dưới; mà ý cũng không xuôi. Cách 2 không ổn vì nếu không ngắt ở sau chữ phác thì phải dịch là cái chất phác của đạo tuy nhỏ: vô nghĩa.

Câu “dân mạc chi linh nhi tự quân” có người dịch là dân không ai khiến mà tự họ [dân] cùng đều.

Câu áp chót có ý khuyên nhà cầm quyền khi đã đặt ra danh phận cho các quan để phân biệt rồi thì đừng bày thêm việc, để lầm lạc vì danh, mà nên trở về với mộc mạc tự nhiên.

Câu cuối chúng tôi hiểu là sông biển là nơi quy tụ của suối khe, cũng như đạo là nơi quy tụ của thiên hạ. Có người hiểu khác: suối khe, sông biển làm lợi, gia ân cho mọi người thì đạo cũng vậy; hiểu như vậy thì phải dịch là: đạo ở trong thiên hạ cũng như suối khe, sông biển.

Đại ý cả chương không có gì mới: vẫn là khuyên nhà cầm quyền phải thuận tự nhiên, vô vi, chất phác. Nhưng ý tối mà lời cũng tầm thường.

Nguyễn Hiến Lê dịch và chú giải

TỪ NGỮ

• Vương Hầu 王侯 wáng-hóu n. prince and marquis; the nobility
• cam lộ 甘露 gānlù n. ①sweet dew ②〈từ Y học〉 manna dịch tần bì (nước ngọt lấy ở cây tần bì, dùng làm thuốc nhuận tràng) ③Chinese artichoke (thực vật học) cây atisô
  (Source : Hoasontrang)
  
  

  Mục lục