Đạo Đức Kinh - Thiên Thượng 36

LÃO TỬ ĐẠO ĐỨC KINH

CHƯƠNG BA MƯƠI SÁU

將欲歙之，必故張之﹔將欲弱之，必故強之﹔將欲廢之，必故興之﹔將欲取之，必故與之。是謂微明。柔弱勝剛強。魚不可脫于淵，國之利器不可以示人。

PINYIN

jiāng yù xì zhī，bì gù zhāng zhī﹔jiāng yù ruo zhī，bì gù qiáng zhī﹔jiāng yù fèi zhī，bì gù xīng zhī﹔jiāng yù qū zhī，bì gù yǔ zhī。shì wèi wēimíng。róuruo shèng gāngqiáng。yú bùkě tuō yú yuān，guó zhī lìqì bù kě yǐ shì rén。

PHIÊN ÂM

Tương dục hấp chi ， tất cố trương chi ﹔ tương dục nhược chi ， tất cố cường chi ﹔ tương dục phế chi ， tất cố cử chi ﹔ tương dục thủ chi ， tất cố dữ chi 。 thị vị vi minh 。 nhu nhược thắng cương cường 。 ngư bất khả thoát ư uyên ， quốc chi lợi khí bất khả dĩ thị nhân 。

ANH NGỮ

The Mystic Light
In order to contract, it is necessary first to expand.
In order to weaken, it is necessary first to strengthen.
In order to reduce, it is necessary first to build up.
In order to receive, it is necessary first to give.
This is called the mystic Light.
The soft and gentle overcome the hard and strong.
As fish stay in the deep water,
so sharp weapons of the state should not be displayed.

-Translated by Sanderson Beck, Terebess Asia Online

DỊCH NGHĨA

Muốn cho vật gì thu rút lại thì tất hãy nở rộng nó ra đã. Muốn cho ai yếu đi thì tất hãy làm cho họ mạnh lên đã. Muốn phế bỏ ai thì tất hãy đề cử họ lên đã. Muốn lấy vật gì thì tất hãy cho đã. [Hiểu] như vậy là sâu kín mà sáng suốt. Vì nhu nhược thắng được cương cường.
Cá không nên rời khỏi vực. Lợi khí của nước không nên khoe cho dân thấy.

LỜI BÀN 

Đoạn trên dễ hiểu. Luật tạo hóa là “vật cực tắc phản”; hễ mạnh rồi thì sẽ yếu, yếu rồi thì sẽ mạnh; thịnh rồi tới suy, suy rồi sẽ thịnh. Mà nhu nhược thắng cương cường là chủ trương của Lão tử.

Có người cho như vậy là Lão tử khuyên người cầm quyền dùng âm mưu, trá thuật như các chính trị gia thời Chiến Quốc: chẳng hạn như Tấn Hiến Công muốn đánh nước Ngu, mới đầu đem tặng vua Ngu ngọc bích và ngựa; Hàn Khang tử đem đất dâng Trí Bá để Trí Bá hóa kiêu, đòi đất của Ngụy; các nước khác thấy Trí Bá quá tham, liên kết nhau diệt Trí Bá…

Chúng tôi nghĩ Lão tử ghét xảo trá, theo vô vi, đâu lại khuyên người ta dùng âm mưu; ông chỉ muốn phá thuật của bọn âm mưu và dặn chúng nên cẩn thận coi chừng đấy thôi.

Nhưng đoạn sau thì có phần khó hiểu, chúng tôi không thấy liên lạc với đoạn trên ra sao. Mà “lợi khí” là cái gì? Có người bảo là khí giới sắc bén; có người là dịch là “tài lợi”, là chủ quyền của quốc gia; có người lại giảng: “thánh nhân là đồ dùng ích nước lợi dân” nên ẩn náu như cá ở trong vực; như vậy không liên lạc gì với đoạn trên cả. Sau cùng có người cho “quyền mưu” là lợi khí của nhà cầm quyền, không nên để cho người ta thấy; ý này trái với chủ trương của Lão.

Hay là đoạn cuối đó, nên tách ra, đưa vào một chương khác chăng? mà hiểu như sau: Cá ra khỏi vực thì chết, những tài lợi trong nước không nên khoe khoang, cứ sống trong bóng tối thì mới an thân được?

Nguyễn Hiến Lê dịch và chú giải

(Source : Hoasontrang)

Mục lục